19 kwietnia w ZS Nr3 odbyła się konferencja, upamiętniająca 70. rocznicę powstania w  getcie warszawskim. Spotkaniu towarzyszyła wystawa zdjęć pt. „Żydzi Warszawy 1861 – 1943”, udostępniona przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie. Uczniowie mieli także okazję uczestniczyć w projekcjach filmów „Pokłosie” Władysława Pasikowskiego, nawiązującego do pogromu Żydów w Jedwabnem oraz „Dzieci Ireny Sendlerowej” Johna Kenta Harrisona, prezentującego postać tytułowej bohaterki, która uratowała z getta ponad 2500 żydowskich dzieci. W konferencji, zorganizowanej przez Agnieszkę Wydryszek, Adama Mickiewicza, Magdalenę Królikowską i Roberta Szulęckiego, uczestniczył Mirosław Powierza z MGPB w Wyszkowie a także słuchacze szkoły zaocznej CKU, uczniowie szkoły dziennej ZS Nr 3 oraz osoby zainteresowane tematyką zagłady Żydów.

Uroczystego otwarcia panelu dyskusyjnego dokonali dyr. ZS Nr 3, Elżbieta Michalik oraz dyr. CKU, Krzysztof Dąbrowski, zaś tematykę wystawy przybliżyła Agnieszka Wydryszek. Ekspozycję podzielono na cztery części: lata 1861 – 1900, 1900 – 1918, 1918 – 1939 i 1939 – 1943.

Zdjęcia z lat 1861- 1900 ukazywały obraz stosunków polsko – żydowskich, ukształtowanych przez program asymilacji. Agnieszka Wydryszek przypomniała przy tej okazji postać Bera Meiselsa, rabina krakowskiego, orędownika walk o niepodległość Polski i równouprawnienie Żydów, Izaaka Kramsztyka, pierwszego nauczyciela Talmudu w języku polskim a także osobę Markusa Mordechaja Jastrowa, głoszącego kazania po polsku. Pierwsza część wystawy zawierała fotografie ludności żydowskiej, która brała udział w powstaniu styczniowym oraz w legionach Piłsudskiego. Dla oglądających wystawę szczególnie interesujące okazały się portrety elit warszawskich, przedstawiające m.in. familię Kronnenbergów czy Orgelbrandów oraz zdjęcia plenerowe, utrwalające ważne momenty, takie jak otwarcie kolejki warszawsko – wilanowskiej czy przystani na Wiśle. Agnieszka Wydryszek zwróciła również szczególną uwagę na fotografię placu Grzybowskiego, który w takiej postaci już dziś nie istnieje.

Druga część wystawy, dotycząca lat 1900 – 1918 zawierała zdjęcia ludności żydowskiej, pełniącej różne funkcje społeczne, należącej do rodzin inteligenckich, kupieckich oraz biedoty. Szczególną wartość prezentowały fotografie Warszawy i jej mieszkańców w czasie I wojny światowej.

Najwięcej informacji, dotyczących społeczności żydowskiej, dostarczyły jednak zdjęcia z trzeciej części wystawy, obejmujące lata 1918 – 1939. „Jest to okres, w którym, mimo wielu napięć, kultura żydowska rozkwitła” – stwierdziła omawiająca wystawę Agnieszka Wydryszek. Fotografie ukazywały zwykłe, codzienne życie mieszkańców Warszawy: sprzątanie, pieczenie macy, śluby, pogrzeby, czas wolny. Osobna część wystawy została poświęcona życiu religijnemu. Oglądający ekspozycję obejrzeli m.in. synagogę przy ulicy Tłomackie, która dziś już nie istnieje (została wysadzona przez Niemców 16 maja 1943 jako symbol ostatecznej likwidacji warszawskiego getta). Inne zdjęcia z tego okresu stanowiły zapis życia religijnego, świąt, takich jak Rosz – Ha – San, czyli żydowski Nowy Rok. Niektóre fotografie  tej części wystawy traktowały o działalności partii politycznych, w tym lewicowego Bundu czy partii syjonistycznych, np. zdjęcia, przedstawiające Żydów u marszałka Piłsudskiego. Zainteresowaniem zwiedzających cieszyły się także kadry, pokazujące życie kulturalne i sportowe tej społeczności: zdjęcia redakcji gazet, portrety artystów i literatów, takich jak: Izaak Baszewis Singer – laureat Nagrody Nobla, Natan Rapaport – projektant Pomnika Bohaterów Getta z 1948 roku, Estera Rachela Kamińska i Abraham Kamiński – aktorzy, czy zespół „Melodyst Bundzik” –  pierwszy żydowski jazzband, powstały w latach 30. a posiadający rzesze fanów w Warszawie, Krakowie czy we Lwowie. Zdjęcia przypominały także o bolesnych doświadczeniach, takich jak pogromy ludności żydowskiej (fotografia z Mińska Mazowieckiego). Agnieszka Wydryszek zwróciła szczególną uwagę na zdjęcia największego targowiska przedwojennej Warszawy, zaczynającego się od ulicy Chłodnej i Towarowej przez Okopową aż do ulicy Leszno (!). Inne fotografie, ukazujące żydowskich żołnierzy garnizonu warszawskiego, zdecydowanie przełamywały stereotyp Żyda – tchórza, niezdolnego do walki.

Ostatnia część wystawy to fotografie z lat 1939 – 1943. Tych było zdecydowanie najmniej a to, co je odróżniało od reszty, to fakt, że nie były pozowane. Był to rodzaj fotoreportażu, który wykonał niemiecki fotograf. Pozwoliły one prześledzić losy mieszkańców, od przesiedleń poczynając a na powstaniu w getcie kończąc. Większość odwiedzających wystawę zatrzymywała się na dłużej przy zdjęciu karuzeli, która działała po aryjskiej stronie na placu Krasińskich a którą opisał Czesław Miłosz w wierszu „Campo di Fiori”. Jeden z ostatnich i najbardziej przejmujących obrazów to widok getta, zamienionego w morze gruzów.

W dalszej części spotkania głos zabrał Mirosław Powierza z MGBP w Wyszkowie, który wygosił referat: „Żydzi Wyszkowa i okolic – historia i kultura”. Prelekcji towarzyszył niezwykle ciekawy pokaz slajdów, prezentujących dawny Wyszków. Uczestnicy konferencji obejrzeli m.in. fotografię nieistniejącej synagogi przy ulicy Kościuszki, zniszczonej przez Niemców w 1939 roku oraz zdjęcie drewnianego domu z nadbużańskiej skarpy, w którym prawdopodobnie urodził się Mordechaj Anielewicz, pierwszy przywódca powstania w getcie warszawskim. Mirosław Powierza przypomniał także niezwykle przejmujące historie Żydów i rodzin żydowskich, związanych z Wyszkowem, takich jak Aron Hersz Widelec, Szloma Segal, Israel Przetycki, Marvin Novogrodski. Niektóre z tych osób żyją do dziś i odwiedziły Wyszków, tak jak Rywka Dybner i Morris Dybner, którzy niegdyś, jako dzieci, uciekli z miasta. Największe zdumienie wywołała fotografia ulicy Kościuszki z lat 30., na której można było dostrzec stację benzynową Zalmana Grosbarda i Berka Supersztejna. Inna fotografia z lat 1933 – 1934 prezentowała uczennice klasy IV żydowskiej szkoły dla dziewcząt w Długosiodle, założonej w 1932 roku przez organizację Agudat Israel, wraz z ich nauczycielką, panią Szifronowicz. Kolejna przedstawiała żydowskie kolonie letnie w Długosiodle (rok 1937). Kończąc swoje wystąpienie, Mirosław Powierza zaprosił zebranych do obejrzenia wystawy pt. „Byli naszymi sąsiadami. Wyszkowscy Żydzi”, która od 19 kwietnia do 2 maja będzie prezentowana w Miejsko – Gminnej Bibliotece Publicznej w Wyszkowie.

Konferencję uświetniła część artystyczna, w której Joanna Kaszubska, słuchaczka semestru IV LouA szkoły zaocznej CKU, wykonała dwie pieśni: „Mury” Jacka Kaczmarskiego oraz „Tak, jak malował Pan Chagall” Wojciecha Młynarskiego.

W uroczystości obchodów 70. lecia powstania w getcie warszawskim włączyli się także uczniowie szkoły dziennej ZS Nr 3. Jednym z ważniejszych elementów był Konkurs Wiedzy o Holocauście, zorganizowany przez Agnieszkę Wydryszek i Magdalenę Królikowską. W pierwszym, pisemnym etapie konkursu, który odbył się 18 kwietnia, wzięło udział 26 uczniów. Spośród uczestników konkursu wyłoniono trójkę laureatów: Marlena Wygryz (kl. III EAB), Ewa Rapacz (kl. III EAB) oraz Sylwia Kasińska (kl. III EAB). Finalistki rozegrały między sobą pojedynek na wiedzę o getcie warszawskim, odpowiadając na pytania z dziedziny historii i literatury. Ostatecznie zwyciężczynią okazała się Marlena Wygryz. Wszystkie trzy finalistki otrzymały atrakcyjne nagrody rzeczowe w postaci książek o tematyce żydowskiej, ufundowane przez dyrekcję ZS Nr 3.

Uczniowie ZS Nr 3, Patryk Pych i Łukasz Kozłowski z klasy III LOi, pod kierunkiem Magdaleny Królikowskiej, przygotowali prezentację na temat getta warszawskiego i zagłady Żydów w literaturze, wykorzystując między innymi utwory: „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall, „Rozmowy z katem” Kazimierza Moczarskiego oraz „Mała stacja Treblinki” Władysława Szlengela.

Dzień pamięci o Holocauście zakończyła projekcja niezwykle wzruszającego filmu pt. „Holocaust oczami dziecka”.

Organizatorzy ogromnie dziękują wszystkim osobom, które poświęciły swój czas, aby  uczestniczyć w konferencji oraz nauczycielom, którzy w tym dniu przypominali młodzieży o ważnej dacie, jaką była 70. rocznica powstania w getcie, prezentując podczas swoich lekcji filmy edukacyjne, czy skłaniając do rozmów o Holocauście.

Magdalena Królikowska