„Trzeba więc pilnować, by kultura pielęgnowała dobroć, nie nienawiść […]
Bo nienawiść łatwiej wzbudzić, niż skłonić do miłości. Nienawiść jest łatwa. Miłość wymaga wysiłku i poświęcenia.”

Słowa Marka Edelmana z 27 czerwca 2005 roku przyświecały uroczystości obchodów 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim, która odbyła się 21 kwietnia 2023 r. w Zespole Szkół Nr 3 im. Jana Kochanowskiego i Centrum Kształcenia Ustawicznego w Wyszkowie.

Honorowy patronat objęli Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik,  Starosta Powiatu Wyszkowskiego Wojciech Kozon, Prezes Towarzystwa Społeczno – Kulturalnego Żydów w Polsce Artur Hoffman.

Jako pierwsza głos zabrała p. Aneta Pękul, dyrektor CKU (szkoły, która zrealizowała główną cześć przygotowań organizacyjnych) powitała licznie zaproszonych gości, w tym przedstawicieli władz samorządowych i innych instytucji. Następnie wnuk Stanisława Wolskiego – przedwojennego burmistrza Wyszkowa – Rafał Wolski, dyrektor Departamentu Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej MSZ wyraził ogromną radość  z zaproszenia, a przede wszystkim z faktu, że to właśnie w Wyszkowie społeczność naszej szkoły pamięta o bohaterskiej walce o godność żydowskich powstańców i oddaje cześć tamtym tragicznym wydarzeniom. Rafał Wolski przekazał zebranym – Jestem bardzo dumny, że Wyszków – miasto, którego burmistrzem był mój przodek, jest tym miejscem, w którym o wkładzie Żydów wyszkowskich w rozwój miasta się pamięta. Jest to miejsce, w którym ta pamięć jest żywa, a dowodem jest nasza dzisiaj tutaj obecność.

Kolejnym gościem, który zabrał głos podczas wyszkowskich obchodów 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim była p. Lea Ganor, dyrektor Instytutu Badawczego Maszmaut Center w Izraelu. Powiedziała, że jej rodzice urodzili się w przedwojennej Polsce i to do tego kraju sięgają jej korzenie, choć ona urodziła się już w Izraelu. Do zgromadzonych gości bardzo często zwracała się w języku polskim, ponieważ uczy się języka swoich ojców. Pani Lea jako przedstawicielka Maszmaut Center wyraziła nadzieję na nawiązanie  partnerskiej współpracy z Wyszkowem, a ta uroczystość stanie się przyczynkiem do dalszej współpracy.

Uroczystość uświetniła część artystyczna, podczas której zaproszeni goście obejrzeli poruszające przedstawienie przygotowane przez młodzież Zespołu Szkół Nr 3 pod tytułem: „Głos współczesności na temat przeszłości”. Uczniowie wykorzystali w nim utwory nawiązujące do tematyki II wojny światowej i zagłady Żydów, ale także wiersze współczesnych poetów i fragmenty książki Marka Edelmana „I była miłość w getcie”.

Nad stroną muzyczną czuwał p. Roman Grus, który skomponował poruszającą muzykę do wiersza Zuzanny Ginczanki „Zamiast różowego listu”, pięknie wykonaną przez Zuzannę Ginko w asyście zespołu muzycznego: Jakub Chmielewski – pianino, Aleksander Godłoza – kachon, Łucja Zwolińska – skrzypce i Alicja Osęka – gitara akustyczna. 

Wiersze recytowały uczennice: Daria Krawczyk, Oliwia Dana, Daria Samsel, Maja Falba, Małgorzata Jakacka, a w roli Marka Edelmana wystąpił Jakub Rychlicki.

Występ zakończyło wykonanie utworu Czesława Niemena „Dziwny jest ten świat”, który wokalnie uświetniły Zuzanna Ginko, Alicja Osęka, Łucja Zwolińska, Julia Ignatowicz, Julia Napiórkowska.

Prezentację zawierającą nostalgiczne zdjęcia Wyszkowa i Warszawy, a także tłumaczenia tekstów na język angielski przygotowali uczniowie Mateusz Skrzypek i Paweł Zdunek. Opiekunkami merytorycznymi i artystycznymi przedstawienia były panie Aneta Augustynik i Agnieszka Michalik.

Szczególnie godne podkreślenia jest, że gościnnie na scenie ZS3 i CKU w Wyszkowie wystąpił chór młodzieży izraelskiej Kova Tembel reprezentujący miasto Kiryat Motzkin w Izraelu z programem artystycznym „Od Holokaustu do Odrodzenia”. Profesjonalnie przygotowany występ młodzieży z Izraela przyjęty został z wielkim uznaniem przez uczestników uroczystości.

Ważnym punktem programu był panel dyskusyjny (moderatorzy: p. Karol Pękul  [główny inicjator przedsięwzięcia] oraz p. Adam M. Mickiewicz) – „Z dziejów społeczności żydowskiej Mazowsza i jej Zagłady” z udziałem m.in.:

dra hab. Janusza Gołoty, prof. Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego,

Artura Hofmana, Prezesa Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce,

Moniki Krawczyk, Dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego,

Alberta Stankowskiego,  Dyrektora Muzeum Getta Warszawskiego.

Współudział w panelu mieli również:

Marta Rzepecka-Aleksiejuk reprezentująca Archiwum Państwowe w Warszawie,
Monika Samuel – Muzeum Treblinka. Niemiecki nazistowski obóz zagłady i obóz pracy (1941-1944).

Obchodom 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim towarzyszyły zaplanowane wydarzenia: złożenie kwiatów pod pomnikami Mordechaja Anielewicza i burmistrza Stanisława Wolskiego, a także koncert z okazji 80. rocznicy powstania w getcie warszawskim  w Wyszkowskim Ośrodku Kultury „Hutnik”.

W trakcie obchodów rocznicy można było również obejrzeć wystawy:
“Miasto bez rabina nie może istnieć”. Rabini, podrabini i kandydaci na rabinów Guberni warszawskiej w latach 1888-1912, wystawa przygotowana przez Archiwum Państwowe
w Warszawie.

„Wiem, że potrzebna jest pamięć o tych kobietach, dzieciach, ludziach starych i młodych, którzy odeszli w nicość, zostali zamordowani bez sensu i bez powodu. Wiem, że potrzebna jest pamięć o nich” – Marek Edelman

 

Agnieszka Michalik