Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791
Przyjęcie Konstytucji
3 Maja 1791 roku, po rozpoczęciu obrad sejmu jeden z posłów opisał trudną sytuację międzynarodową Polski, Ignacy Potocki wezwał króla Stanisława Augusta, by „podał narodowi skuteczne lekarstwo”. Wówczas przedstawiono projekt „Ustawy Rządowej”. W tej sytuacji wobec absolutnej przewagi zwolenników „Ustawy Rządowej”, król Stanisław August zaprzysiągł Konstytucję 3 Maja 1791 roku, której ścisłymi twórcami byli: król Stanisław August Poniatowski, Hugo Kołłątaj oraz Ignacy Potocki.
Główne postanowienia Konstytucji
- Konstytucja majowa nie wprowadzała, jak amerykańska, równości praw obywateli. Prawa polityczne miała nadal szlachta, która posiadała majątek.
- Ustawa usprawniła rządy w państwie, dzieląc władzę na prawodawczą (sejm), wykonawczą (Straż Praw) i sądowniczą (sądy pierwszej instancji).
- Odtąd uchwały miały zapadać większością głosów (a nie, jak wcześniej, jednogłośnie, co pozwalało zrywać sejmy).
- Ministrowie byli wybierani do Straży Praw przez króla
- Sejm miał możliwość usunięcia ich poprzez wotum nieufności.
- Ograniczono artykuły henrykowskie i wprowadzono dziedziczność tronu saskiej dynastii Wettinów.
- Zmniejszono znaczenie sejmików.
- Ograniczono również prawa tzw. gołoty szlacheckiej (nieposiadającej ziemi).
- Konstytucja znosiła również liberum veto i wolną elekcję.
- Zlikwidowany został podział na Koronę i Litwę. Polska stała się odtąd jednolitym państwem, monarchią konstytucyjną.
- Jednym z postanowień było również złamanie zasady nieingerencji państwa w sprawy chłopów. Zostali oni wzięci pod opiekę, lecz tylko w zakresie układów zawieranych między nimi i dziedzicami, które nie mogły być samowolnie zmieniane.
- Zagwarantowano też wolność osobistą przybywającym do kraju osadnikom.
Święto 3 maja
3 maja 1791 roku został uznany świętem konstytucji 3 maja. Obchody tego święta były zakazane podczas rozbiorów, a ponownie jego obchodzenie zostało wznowione w II Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 roku. Święto konstytucji 3 Maja zostało zdelegalizowane przez hitlerowców i sowietów podczas okupacji Polski w czasie II wojny światowej, a po antykomunistycznych demonstracjach w 1946 roku nie było obchodzone w Polsce, natomiast zastąpione obchodami święta 1 maja. W styczniu 1951 roku święto 3 maja zostało oficjalnie zdelegalizowane przez władze komunistyczne. Do roku 1989 w tym dniu często dochodziło w Polsce do protestów i demonstracji antyrządowych i antykomunistycznych. Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 roku święto konstytucji 3 maja należy do uroczyście obchodzonych polskich świąt. W roku 2007 po raz pierwszy na Litwie obchodzono święto konstytucji 3 Maja.
Twórcami konstytucji byli:
Stanisław August Poniatowski:
- Ostatni król Polski,
- Wprowadzony na tron dzięki poparciu Katarzyny II,
- Założył Szkołę Rycerską,
- Założył pismo Monitor propagujące reformy,
- Był mecenasem sztuki – na obiadach czwartkowych gościł przedstawicieli świata kultury i wybitne postaci polskiego oświecenia,
- Był jednym z autorów Konstytucji 3 maja,
- Przystąpił do konfederacji targowickiej.
Hugo Kołłątaj:
- Czołowy ideolog polskiego oświecenia,
- Ksiądz,
- Rektor i reformator Akademii Krakowskiej,
- Działacz KEN i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych,
- Pisarz i publicysta: Do Stanisława Małachowskiego […]
Anonima listów kilka (plan reform Konstytucji), - Przywódca pro-reformatorskiego stronnictwa Kuźnica Kołłątajowska.
Ignacy Potocki:
- Czołowy działacz obozu reform w czasie Sejmu Wielkiego- jeden z autorów Konstytucji 3 Maja
- Marszałek wielki litewski,
- Działacz KEN,
- Inicjator Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych.
Stanisław Małachowski:
- Polityk, marszałek Sejmu Czteroletniego,
- Zwolennik reform-członek stronnictwa patriotycznego
- W jego mieszkaniu (Pałacu Czapskich dzisiejsza Akademia Sztuk Pięknych) redagowano na tajnych zebraniach tekst konstytucji.
Jan Dekert:
- Prezydent Warszawy, działacz mieszczański,
- Razem z czarną procesją wręczył listę żądań dotyczących mieszczan,
co zostało opracowane i dołączone do Konstytucji w formie Prawa o miastach / sam Dekert nie doczekał tego- zmarł wcześniej w 1790/
Zamek królewski w Warszawie
Jan Matejko Konstytucja 3 maja