Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

3 maja 2020

Przyjęcie Konstytucji

3 Maja 1791 roku, po rozpoczęciu obrad sejmu jeden z posłów opisał trudną sytuację międzynarodową Polski, Ignacy Potocki wezwał króla Stanisława Augusta, by „podał narodowi skuteczne lekarstwo”. Wówczas przedstawiono  projekt „Ustawy Rządowej”. W tej sytuacji wobec absolutnej przewagi zwolenników „Ustawy Rządowej”, król Stanisław August zaprzysiągł  Konstytucję 3 Maja 1791 roku, której ścisłymi twórcami byli: król Stanisław August Poniatowski, Hugo Kołłątaj oraz Ignacy Potocki.

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

 

Główne postanowienia Konstytucji

  • Konstytucja majowa nie wprowadzała, jak amerykańska, równości praw obywateli. Prawa polityczne miała nadal szlachta, która posiadała majątek.
  • Ustawa usprawniła rządy w państwie, dzieląc władzę na prawodawczą (sejm), wykonawczą (Straż Praw) i sądowniczą (sądy pierwszej instancji).
  • Odtąd uchwały miały zapadać większością głosów (a nie, jak wcześniej, jednogłośnie, co pozwalało zrywać sejmy).
  • Ministrowie byli wybierani do Straży Praw przez króla
  • Sejm miał możliwość usunięcia ich poprzez wotum nieufności.
  • Ograniczono artykuły henrykowskie i wprowadzono dziedziczność tronu saskiej dynastii Wettinów.
  • Zmniejszono znaczenie sejmików.
  • Ograniczono również prawa tzw. gołoty szlacheckiej (nieposiadającej ziemi).
  • Konstytucja znosiła również liberum veto i wolną elekcję.
  • Zlikwidowany został podział na Koronę i Litwę. Polska stała się odtąd jednolitym państwem, monarchią konstytucyjną.
  • Jednym z postanowień było również złamanie zasady nieingerencji państwa w sprawy chłopów. Zostali oni wzięci pod opiekę, lecz tylko w zakresie układów zawieranych między nimi i dziedzicami, które nie mogły być samowolnie zmieniane.
  • Zagwarantowano też wolność osobistą przybywającym do kraju osadnikom.

 

Święto 3 maja

3 maja 1791 roku został uznany świętem konstytucji 3 maja. Obchody tego święta były zakazane podczas rozbiorów, a ponownie jego obchodzenie zostało wznowione w II Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 roku. Święto konstytucji 3 Maja zostało zdelegalizowane przez hitlerowców i sowietów podczas okupacji Polski w czasie II wojny światowej, a po antykomunistycznych demonstracjach w 1946 roku nie było obchodzone w Polsce, natomiast zastąpione obchodami święta 1 maja. W styczniu 1951 roku święto 3 maja zostało oficjalnie zdelegalizowane przez władze komunistyczne. Do roku 1989 w tym dniu często dochodziło w Polsce do protestów i demonstracji antyrządowych i antykomunistycznych. Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 roku święto konstytucji 3 maja należy do uroczyście obchodzonych polskich świąt. W roku 2007 po raz pierwszy na Litwie obchodzono święto konstytucji 3 Maja.

 

Twórcami konstytucji byli:

Stanisław August Poniatowski:

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

  • Ostatni król Polski,
  • Wprowadzony na tron dzięki poparciu Katarzyny II,
  • Założył Szkołę Rycerską,
  • Założył pismo Monitor propagujące reformy,
  • Był mecenasem sztuki – na obiadach czwartkowych gościł przedstawicieli świata kultury i wybitne postaci polskiego oświecenia,
  • Był jednym z autorów Konstytucji 3 maja,
  • Przystąpił do konfederacji targowickiej.

 

Hugo Kołłątaj:

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

  • Czołowy ideolog polskiego oświecenia,
  • Ksiądz,
  • Rektor i reformator Akademii Krakowskiej,
  • Działacz KEN i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych,
  • Pisarz i publicysta: Do Stanisława Małachowskiego […]
    Anonima listów kilka (plan reform Konstytucji),
  • Przywódca pro-reformatorskiego stronnictwa Kuźnica Kołłątajowska.

 

Ignacy Potocki:

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

  • Czołowy działacz obozu reform w czasie Sejmu Wielkiego- jeden z autorów Konstytucji 3 Maja
  • Marszałek wielki litewski,
  • Działacz KEN,
  • Inicjator Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych.

 

Stanisław Małachowski:

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

  • Polityk, marszałek Sejmu Czteroletniego,
  • Zwolennik reform-członek stronnictwa patriotycznego
  • W jego mieszkaniu (Pałacu Czapskich dzisiejsza Akademia Sztuk Pięknych) redagowano na tajnych zebraniach tekst konstytucji.

 

Jan Dekert:

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

  • Prezydent Warszawy, działacz mieszczański,
  • Razem z czarną procesją wręczył listę żądań dotyczących mieszczan,
    co zostało opracowane i dołączone do Konstytucji w formie Prawa o miastach / sam Dekert nie doczekał tego- zmarł wcześniej  w 1790/

 

 

Zamek królewski w Warszawie

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

 

Jan Matejko Konstytucja 3 maja

Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791

 

 

 

 

 

 

Odnośniki